Creative Commons to międzynarodowy, określony system licencji, który pozwala ludziom dzielić się swoimi dziełami w internecie, ustalając, jakie prawa mają inni do tych dzieł. Dzięki tym licencjom twórcy na całym Świecie mają możliwość przekazania praw autorskich innym osobom.

Creative Commons to amerykańska organizacja pozarządowa, założona w 2001 roku, odpowiedzialna za stworzenie systemu licencji Creative Commons. Jak zaznacza sama organizacja, jej celem jest pomoc w pokonywaniu przeszkód prawnych w dzieleniu się wiedzą i kreatywnością.

Głównym narzędziem oferowanym przez Creative Commons są wspomniane licencje prawne. Organizacja sama określa te licencje jako narzędzia, które pozwalają na zastąpienie tradycyjnego modelu „Wszystkie prawa zastrzeżone” zasadą „Pewne prawa zastrzeżone” przy jednoczesnym poszanowaniu zasad prawa autorskiego. Licencje Creative Commons prezentują różnorodny zestaw warunków licencyjnych, obejmujących zarówno swobody, jak i ograniczenia. Dzięki temu, twórca ma możliwość indywidualnego określenia zasad, na których chce udostępniać swoje dzieła innym osobom.

Co to są licencje Creative Commons (CC)?

Licencje Creative Commons (CC) to zestaw standardowych, wolnych licencji, które pozwalają twórcom dokładnie określić prawa autorskie, jakie przekazują innym w odniesieniu do swoich dzieł. Te licencje są tworzone i promowane przez organizację Creative Commons i oferują różne poziomy elastyczności w zakresie korzystania z dzieł, a także mogą zawierać różne warunki, takie jak obowiązek podania autora lub ograniczenie używania dzieła w celach komercyjnych. Licencje te często są określane jako „licencje CC„.

Istnieje 6 licencji Creative Commons, każda z nich jest oznaczona unikalnym zestawem ikon i skrótów, co ułatwia ich identyfikację i zrozumienie. Każda licencja CC stanowi kombinację 4 podstawowych warunków:

• BY – Uznanie autorstwa: wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz tworzone na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie wymienione nazwisko autora pierwowzoru.

Jak to rozumieć?
Oznacza to, że osoba korzystająca z dzieła musi jasno i widocznie podać informacje o autorze, czyli podać jego imię lub pseudonim, jeśli taki jest używany.

• NC – Użycie niekomercyjne: wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz tworzone na jego podstawie utwory zależne jedynie w celach niekomercyjnych.

Jak to rozumieć?
Działa to na zasadzie, że osoby lub organizacje korzystające z dzieła nie mogą czerpać z tego zysków finansowych.

• SA – Na tych samych warunkach: wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Jak to rozumieć?
Oznacza to, że osoby, które tworzą nowe dzieła na podstawie oryginalnego dzieła, muszą je udostępnić na tych samych warunkach licencji, co oryginalne dzieło.

• ND – Bez utworów zależnych: wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Jak to rozumieć?
Oznacza to, że osoby korzystające z dzieła muszą go używać w niezmienionej formie, bez tworzenia na jego podstawie nowych dzieł.

Wszystkie 6 licencji ma wspólną cechę, a jest nią obecność podstawowego warunku jaki jest uznanie autorstwa. Licencje Creative Commons są ogólnie dostępne i każda firma może z nich korzystać bezpłatnie bez jakichkolwiek ograniczeń.

6 licencji Creative Commons a 4 warunki korzystania z utworu:
1. uznanie autorstwa (BY),
2. uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne (BY+NC),
3. uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – na tych samych warunkach (BY+NC+SA),
4. uznanie autorstwa – na tych samych warunkach (BY+SA),
5. uznanie autorstwa – bez utworów zależnych (BY+ND),
6. uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych (BY+NC+ND).

Zgodnie z wytycznymi organizacji Creative Commons: „twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych”.

Licencje Creative Commons – 6 podstawowych

Sześć podstawowych licencjach Creative Commons to narzędzia prawne, które pozwalają twórcom dokładnie określić, jakie prawa autorskie przekazują innym osobom w odniesieniu do swoich dzieł. Do tych licencji należą:

1. CC BY: Pozwala na dowolne korzystanie z dzieła, pod warunkiem, że autor zostanie odpowiednio zaznaczony jako twórca. Jest to najbardziej otwarta licencja.

2. CC BY-SA: Pozwala na korzystanie z dzieła i tworzenie na jego podstawie nowych dzieł, ale te nowe dzieła muszą być udostępniane na tych samych warunkach.

Na przykład, jeśli ktoś stworzył oryginalną grafikę i udostępnił ją z licencją CC BY-SA, to oznacza, że inne osoby, które chcą wykorzystać tę grafikę do stworzenia nowego dzieła, również muszą je udostępnić z licencją CC BY-SA. W praktyce oznacza to, że nowe dzieło będzie dostępne dla innych na tych samych warunkach, co oryginał.

3. CC BY-NC: Pozwala na korzystanie z dzieła tylko w celach niekomercyjnych, co oznacza, że nie można na tym zarabiać.

4. CC BY-ND: Pozwala na korzystanie z dzieła, ale nie zezwala na tworzenie dzieł pochodnych.

Na przykład fotograf, który udostępnia swoje zdjęcie w Internecie, używając licencji CC BY-ND nie zezwala na zmianę lub modyfikacje zrobionego przez siebie zdjęcia w żaden sposób. Przykładowo – nikt nie może wycinać fragmentów tego zdjęcia, przetwarzać jego kolorów lub dodawać do niego napisów. Fotograf natomiast za pomocą tej licencji zezwala na pobranie tego zdjęcia i na jego publikację w internecie (np. w mediach społecznościowych).

5. CC BY-NC-SA: Pozwala na korzystanie z dzieła w celach niekomercyjnych i tworzenie nowych dzieł na tych samych warunkach. Licencja ta stanowi pewnego rodzaju połączenie licencji CC BY-SA i CC BY-NC.

6. CC BY-NC-ND: Pozwala na korzystanie z dzieła tylko w celach niekomercyjnych i nie zezwala na tworzenie dzieł pochodnych ani udzielanie sublicencji. Licencja ta stanowi pewnego rodzaju połączenie licencji CC BY-ND i CC BY-NC.

Warto zrozumieć te podstawowe informacje, aby móc korzystać z licencji Creative Commons w sposób odpowiedni do swoich potrzeb jako twórca lub użytkownik dzieł udostępnianych w tym systemie.

Licencje CC – jak korzystać?

Najważniejszym aspektem stosowania licencji CC Creative Commons jest przede wszystkim umieszczenie odpowiedniego oznaczenia licencyjnego tzw. notki licencyjnej, która powinna zawierać elementy, takie jak:

1. wskazanie autora,
2. wskazanie rodzaju licencji oraz umieszczenie linku do niej,
3. wskazanie tytułu utworu,
4. link do źródła utworu.

Notkę licencyjną należy umieścić w taki sposób, aby odbiorcy mogli łatwo zidentyfikować autora utworu oraz zrozumieć warunki korzystania z licencji. Można umieścić ją na przykład bezpośrednio pod wykorzystywanym materiałem (na końcu artykułu lub przy zdjęciu lub grafice).

Warto zaznaczyć, że nieumieszczenie notki licencyjnej może prowadzić do naruszenia zasad licencji Creative Commons.

Licencje CC Creative Commons umożliwiają firmom wykorzystywanie znacznej liczby utworów dostępnych w sieci, zgodnie z wytycznymi ustalonymi przez ich twórców.

Przed skorzystaniem z licencji udostępnianej przez Creative Commons, istotne jest zapoznanie się z różnymi rodzajami i warunkami licencji, na jakich dany utwór został udostępniony. To pozwoli zrozumieć osobie, która chciałby skorzystać z danego dzieła, jakie działania na nim może podjąć (czyli co jest dozwolone w przypadku danego materiału, a co jest zabronione).